دندان دو تکه شده یکی از شدیدترین الگوهای شکستگی طولی دندان بوده و معمولاً مرحله نهایی پیشرفت یک دندان ترک‌خورده (Cracked Tooth) محسوب می‌شود. در این وضعیت، خط شکستگی از تاج تا ریشه امتداد یافته و موجب جدایی واقعی و قابل‌حرکت بخشی از دندان می‌گردد.
«دندان دو تکه شده» (Split Tooth) نوعی شکستگی کامل طولی است که خط ترک از سطح اکلوزال آغاز شده و تمام سطوح دندان را در بر می‌گیرد؛ به گونه‌ای که دندان به دو قطعه مجزا تبدیل می‌شود. این نوع آسیب برخلاف ترک‌های ساده، قابلیت حرکت قطعات را دارد و معمولاً غیرقابل برگشت است.
این حالت معمولاً نتیجه پیشرفت یک ترک درمان‌نشده است. ترک اولیه ممکن است به دلیل عوامل زیر ایجاد شود:
نیروهای اکلوزالی شدید یا مکرر
ترمیم‌های بزرگ و تضعیف‌کننده ساختار دندان
دندانی که تحت فشارهای مداوم (parafunction) قرار دارد
حادثه ناگهانی (ترومای گاز گرفتن جسم سخت)
ترک با گذشت زمان در جهت مزیال – دیستال حرکت کرده و به سمت ناحیه سرویکال و اپیکال گسترش می‌یابد تا نهایتاً منجر به جدایی قطعات شود.
شکستگی طولی کامل مسیری مستقیم برای نفوذ میکروارگانیسم‌ها ایجاد می‌کند و می‌تواند منجر به آسیب‌های زیر شود:
التهاب یا نکروز پالپ
درگیری پری‌اپیکال
پریودنتیت عمودی (Vertical bone loss) در مسیر خط شکستگی
تشکیل جیب پریودنتال عمیق و موضعی
این نوع پیشرفت ترکیبی از خواص اندودنتیک و پریودنتیک را ایجاد می‌کند که درمان را بسیار پیچیده می‌کند.
یکی از شاخص‌ترین معیارهای تشخیصی، حرکت مستقل بخش‌های دندان است.
در ترک ناقص (Cracked Tooth): جدایی وجود ندارد یا به‌سختی قابل‌مشاهده است.
در Split Tooth: قطعات نسبت به یکدیگر حرکت دارند و با ابزار تشخیصی یا پروب، جدایی به‌طور واضح احساسی می‌شود.
حساسیت به فشار و آزادسازی
جیب عمودی عمیق در یک سطح
مشاهده خط شکستگی با CBCT یا بزرگ‌نمایی
درد هنگام جویدن (pain on biting)
پیش‌آگهی Split Tooth معمولاً ضعیف تا غیرقابل‌درمان است و وابسته به میزان گسترش شکستگی در سطح ریشه می‌باشد.
هیچ دندان دو تکه شده‌ای را نمی‌توان به‌صورت دست‌نخورده (intact tooth) حفظ کرد؛ زیرا پیوستگی ساختاری دندان از بین رفته است.
اگر خط شکستگی به بیش از یک‌سوم سرویکال ریشه گسترش یافته باشد، معمولاً کشیدن دندان تنها درمان قطعی است.
در موارد محدود که شکستگی:
در ناحیه‌ی سرویکال باقی مانده،
و تنها یکی از قطعات کوچک‌تر درگیر است،
می‌توان قطعه جداشده را برداشت (extrusion fragment removal) و بخش سالم‌تر دندان را با درمان ریشه ± ترمیم پساکورونی حفظ کرد.
این روش نیازمند ارزیابی دقیق پریودنتال و رادیوگرافیک است و موفقیت آن وابسته به میزان استخوان باقی‌مانده، بهداشت دهان و استحکام بقیه ساختار دندان است.
دندان دو تکه شده یکی از شدیدترین و پیشرفته‌ترین مراحل شکستگی طولی است که:
با جدایی واقعی قطعات همراه است
معمولاً با درد هنگام جویدن و جیب عمودی مشخص می‌شود
اغلب غیرقابل حفظ بوده و نیازمند کشیدن است
در برخی موارد محدود، بقای بخشی از دندان امکان‌پذیر است
تشخیص سریع مراحل ترک (Before split) کلید جلوگیری از این وضعیت است