شکستگی کاسپ

شکستگی کاسپ (Fractured Cusp)

شکستگی کاسپ یکی از انواع شکستگی‌های طولی دندان (Longitudinal Fracture Types) است که عمدتاً دندان‌های خلفی (مانند پرمولرها و مولرها) را درگیر می‌کند.

ماهیت و مشخصات

محل شروع و جهت‌گیری: این شکستگی از تاج دندان (Crown) آغاز شده و تا زیر لثه (subgingivally) گسترش می‌یابد.

جهت شکستگی: معمولاً در جهت مزیو-دیستال یا باکو-لینگوال (لبی-زبانی) است.

بافت‌های درگیر: برخلاف خطوط ترک سطحی (Craze Lines) که فقط مینا را درگیر می‌کنند، شکستگی کاسپ می‌تواند بافت‌های سخت و نرم دیگر دندان را نیز درگیر کند.

علل اولیه: شکستگی‌های کاسپ اغلب در دندان‌هایی رخ می‌دهند که دارای پوسیدگی‌های گسترده (extensive caries) یا ترمیم‌هایی هستند که باعث تضعیف یا سست شدن کاسپ‌ها شده‌اند.

نیروهای مکانیکی: نیروهای عملکرد طبیعی دهان، مانند جویدن، می‌توانند استرس‌های بزرگی ایجاد کنند که منجر به شکستگی کاسپ یا حتی شکستگی عمودی ریشه (VRF) می‌شوند.

علائم و تشخیص بالینی

تشخیص شکستگی کاسپ می‌تواند، به ویژه در مراحل اولیه، دشوار باشد.

سابقه بیمار: بیمار ممکن است درد مشخصی را هنگام اعمال فشار یا رها کردن فشار (بایت کردن) روی دندان گزارش کند.

معاینه پریودنتال: در صورتی که شکستگی تا ساختار ریشه گسترش یابد، ممکن است باعث ایجاد پاکت‌های پریودنتال عمقی موضعی در آن ناحیه شود.

تست گاز گرفتن (Biting Test): استفاده از ابزارهای تشخیصی مخصوص مانند "Tooth Slooth" بر روی یک کاسپ خاص، و ایجاد درد شدید هنگام فشار یا رهاسازی، می‌تواند نشانه‌ای از شکستگی کاسپ یا ترک دندان باشد.

ترانس‌ایلومینیشن (Transillumination): این روش یک ابزار کمکی مفید است. نور فیبر نوری از طریق ترک مینا عبور می‌کند، اما اگر شکستگی به عاج (Dentin) رسیده باشد (که نشان‌دهنده یک ترک عمیق‌تر است)، نور توسط ترک مسدود می‌شود.

استفاده از رنگ (Staining): رنگ‌هایی مانند متیلن بلو، ید، یا رنگ‌های آشکارساز پوسیدگی می‌توانند خطوط شکستگی را آشکار کنند و به تعیین وسعت آن کمک کنند. مشاهده با بزرگنمایی (از طریق لوپ یا میکروسکوپ) در کنار رنگ‌آمیزی، به بهبود دید کمک می‌کند.

درمان و ملاحظات مدیریتی

مدیریت شکستگی کاسپ به میزان و عمق شکستگی بستگی دارد:

شکستگی کامل:

اگر شکستگی کامل باشد (یعنی به سطوح در تمام جهات رسیده باشد)، بخش شکسته شده باید برداشته شود.

اگر پالپ در معرض دید قرار گرفته و علائم و نشانه‌هایی از پالپیت غیرقابل برگشت (Irreversible pulpitis) وجود داشته باشد، نیاز به درمان ریشه (Root canal treatment) یا درمان حیات پالپ (Vital pulp therapy) است.

شکستگی ناقص:

اگر شکستگی ناقص باشد (یعنی به تمام سطوح نرسیده باشد)، دندان باید ترمیم شود.

در این حالت، استفاده از روکش کامل (Full cast crown) ترجیح داده می‌شود تا از پیشرفت شکستگی جلوگیری شود.

ملاحظات ترمیمی کلیدی

حفاظت از کاسپ: در دندان‌هایی که تحت درمان ریشه قرار گرفته‌اند یا مستعد شکستگی هستند، حفاظت از کاسپ‌های تضعیف شده (مانند استفاده از روکش‌ها) برای به حداقل رساندن انعطاف بیش از حد و جلوگیری از شکستگی ضروری است.

هدف درمان: هدف از درمان، حفظ ساختار دندان و جلوگیری از گسترش شکستگی است.

شکستگی کاسپ، به دلیل نفوذ آن به عاج و احتمال درگیری پالپ، جدی‌تر از Craze Lines (خطوط ترک سطحی) بوده و نیاز به مداخله درمانی دارد.